Ραούλ Σουρίτα
Ο χιλιανός ποιητής Raúl Zurita (*1950)

RAÚL ZURITA - ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Ραούλ ΣουρίταRaúl Zurita, Ποιήματα (Poemas) 

Από τη συλλογή: Anteparaíso, 1982 (Αντιπαράδεισος)
/CIII/ 

Despertado de pronto en sueños lo oí tras la
noche
“Oye Zurita –me dijo– toma a tu mujer y a tu
hijo y te largas de inmediato”
No macanees –le repuse– déjame dormir en paz,
soñaba con unas montañas que marchan…
“Olvida esas estupideces y apúrate –me urgió–
no vas a creer que tienes todo el tiempo del
mundo. El Duce se está acercando’’
Escúchame –contesté– recuerda que hace mucho
ya que me tienes a la sombra, no intentarás
repetirme el cuento. Yo no soy José.
“Sigue la carretera y no discutas. Muy pronto
sabrás la verdad”
Está bien –le repliqué casi llorando– ¿y dónde
podrá ella alumbrar tranquila?
Entonces, como si fuera la misma Cruz la que se
iluminase, Él contestó:
“Lejos, en esas perdidas cordilleras de Chile”

~.~

/CIII/

Ξυπνώντας ξαφνικά σαν σ’ όνειρο τον άκουσα μέσα στη
νύχτα
«Άκου Σουρίτα –μου είπε– πάρ’ τη γυναίκα σου και το
παιδί σου και φύγε αμέσως»
Μη λες βλακείες –του αποκρίθηκα– άσε με ήσυχο να κοιμηθώ,
ονειρευόμουν βουνά να κινούν …
«Ξέχνα αυτές τις βλακείες και βιάσου – με προέτρεψε –
μη νομίζεις πως έχεις κι όλο το χρόνο δικό
σου. Ο Ντούτσε κοντοζυγώνει»
Άκου –απάντησα– θυμήσου πάει καιρός
που στο σκοτάδι μ’ έχεις, μην προσπαθείς
να μου πουλήσεις το ίδιο παραμύθι. Εγώ δεν είμαι ο Ιωσήφ.
«Ακολούθα το δρόμο και μη μιλάς. Πολύ σύντομα
θα μάθεις την αλήθεια»
Καλά –απάντησα σχεδόν κλαίγοντας– και πού
θα μπορέσει εκείνη να γεννήσει ήρεμη;
Τότε, σαν να ήταν ο ίδιος ο Σταυρός που
φωτίστηκε, Εκείνος απάντησε:
«Μακριά, σ’ εκείνες τις χαμένες κορδιλιέρες της Χιλής»

~~..~~

Από τη συλλογή: El amor de Chile, 1987 (Ο έρωτας της Χιλής)
LAS PAREJAS REUNIDAS LARGAN SU AMOR
FRENTE A LAS AGUAS

Señor, ante el torrente de las almas que aquí
van pasando
nosotros dos, boteros de estos ríos, te pedimos
que sostengas nuestro amor
tal como sostienes estas aguas corriendo
Y que cuando mi alma y la tuya
se desvanezcan entre los sueños y los mundos
que nuestro abrazo siga creciendo
más vasto que las mareas y más lento
Y que cuando al fin todo se vaya
tras las corrientes, cauces y ríos
que todavía
que todavía se escuchen los gritos de nuestro amor
acompañando el pulso de los remos sobre el agua

~.~

ΤΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ ΜΑΖΙ ΡΙΧΝΟΥΝ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΤΟΥΣ
ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΝΕΡΑ

Κύριε, μπρος στο χείμαρρο των ψυχών που εδώ
τώρα περνούν
εμείς οι δύο, βαρκάρηδες αυτών των ποταμών, σου ζητάμε
να διατηρήσεις τον έρωτά μας
έτσι όπως διατηρείς αυτά τα τρεχούμενα νερά
Και όταν η ψυχή μου κι η δική σου
εξαφανιστούν ανάμεσα στα όνειρα και τους κόσμους
η αγκαλιά μας να συνεχίζει να θεριεύει
πιο μεγάλη από τις παλίρροιες και πιο αργή
Κι όταν στο τέλος όλα χαθούν
μες σε χειμάρρους, κοίτες και ποτάμια
ν’ ακούγονται ακόμα
ν’ ακούγονται ακόμα οι κραυγές του έρωτά μας
να συνοδεύουν τον χτύπο των κουπιών πάνω στο νερό.

~~..~~

Από τη συλλογή: La vida nueva, 1994 (Η νέα ζωή)
GUÁRDAME EN TI 

Entonces guárdame en ti
en los torrentes más secretos que tus ríos levantan
y cuando ya de nosotros
sólo quede algo como una orilla
tenme también en ti
guárdame en ti como la interrogación de las aguas
que se marchan
Y luego, cuando las grandes aves se derrumben
y las nubes nos indiquen
que se nos fue la vida entre los dedos
guárdame todavía en ti
tenme en ti, en la brizna de aire que aún ocupe tu voz
dura y remota
como los cauces glaciares en que la Primavera desciende

~.~

ΦΥΛΑ ΜΕ ΜΕΣΑ ΣΟΥ

Φύλα με λοιπόν μέσα σου
στους χείμαρρους τους πιο μυστικούς που οι ποταμοί σου ορθώνουν
και όταν πλέον από μας
μονάχα μείνει κάτι σαν όχθη
κράτα με και πάλι μέσα σου
φύλα με μέσα σου όπως την απορία των νερών
που τρέχουν
Και μετά, όταν τα μεγάλα πουλιά σωριαστούν
και τα σύννεφα μας δείξουν
ότι η ζωή μάς γλίστρησε μέσα απ’ τα δάχτυλα
φύλα με ακόμη μέσα σου
κράτα με μέσα σου, στην πνοή τ’ ανέμου που ακόμα τη φωνή σου κατοικεί
σκληρή και απόμακρη
σαν κοίτες παγετώνων καθώς πέφτει η Άνοιξη.

~~..~~

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ για τον ΡΑΟΥΛ ΣΟΥΡίΤΑ
γράφει ο Σταμάτης Πολενάκης

Θέλησα να ξεκινήσω αυτό το σύντομο κείμενο αιφνιδιάζοντας τον ανυποψίαστο αναγνώστη, ρίχνοντάς του απροειδοποίητα μερικά αποσπάσματα από τη σπουδαία ποίηση ενός ποιητή που μόλις τώρα γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Πριν από λίγους μήνες είχαμε την τιμή να υποδεχθούμε στην Αθήνα έναν από τους μεγάλους σύγχρονους ποιητές. Ο Χιλιανός Ραούλ Σουρίτα ήρθε στην Αθήνα με τη στήριξη του Υπουργείου Εξωτερικών της Χιλής. (Μας προσφέρεται εδώ μια ακόμα θαυμάσια ευκαιρία να μελαγχολήσουμε αναλογιζόμενοι τη διαχρονική απόλυτη αδιαφορία, σε βαθμό εχθρότητας, του δικού μας ελληνικού κράτους απέναντι στον πολιτισμό, την ποίηση και τους δημιουργούς.) Ο ποιητής παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του ισπανόφωνου λογοτεχνικού φεστιβάλ ΛΕΑ με την ευκαιρία της έκδοσης, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μιας ανθολογίας ποιημάτων του, σε μετάφραση Νατάσας Λάμπρου και Στέλιου Χουρμουζιάδη, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Ο Ραούλ Σουρίτα, που γεννήθηκε στο Σαντιάγο της Χιλής το 1950, είναι σημαδεμένος από τη μνήμη και την ιστορία της ίδιας του της χώρας. Από την αγωνία και τους αιματηρούς αγώνες του λαού της Χιλής, αλλά και τη φοβερή δικτατορία που σημάδεψε τη χώρα της Λατινικής Αμερικής με πυρωμένο σίδερο.
Πρόκειται για έναν επικό ποιητή μεγάλης πνοής, προερχόμενο κατευθείαν από τη μεγάλη ποιητική παράδοση της Χιλής – θυμίζει ενίοτε τις καλύτερες στιγμές του Νερούδα. Η ποίησή του όμως είναι πιο σκοτεινή, σημαδεμένη από το θάνατο και την τρέλα, δίνοντας φωνή στα πάμπολλα θύματα της δικτατορίας, στους βασανισμένους και τους νεκρούς, και σ’ εκείνους που τους ξερίζωσαν για πάντα τη γλώσσα. Την ίδια στιγμή όμως, η ποίησή του διαπνέεται από μια θρησκευτικότητα στην πιο βαθιά και εκστατική της μορφή: την αγωνία της επιστροφής στη ζωή, την αγωνία της σωτηρίας και της ανάστασης. Ο Ραούλ Σουρίτα είναι ολόκληρος μια φωνή που πάλλεται και μιλά μέσα από κατασκότεινα κύματα. Ακούμε τον θρήνο του ωκεανού, ακούμε τα βουνά και τον άνεμο που έρχεται από τις μεγάλες πεδιάδες. Όλη η ποίησή του είναι ένας ύμνος αγάπης. Αγάπη για τον μεγάλο ανοιχτό κόσμο και το πανάρχαιο αίνιγμα του που παραμένει αναπάντητο. Υμνεί τον κόσμο που παραμένει πάντοτε ιερός αν και μολύνθηκε και καταστράφηκε από το χέρι του ανθρώπου. Κάποτε, ένας άλλος ποιητής, ο μεγάλος τραγικός Έζρα Πάουντ [Ezra Pound, 1885-1972], μας είχε αποχαιρετήσει με μια τελευταία συγκλονιστική φράση: «Το be men not destroyers» (Notes for Canto CXVII et seq). Nα είμαστε άνθρωποι, όχι καταστροφείς, είχε γράψει σ’ ένα από τα τελευταία, ανολοκλήρωτα Cantos. Μέσα από την ποίηση του Ραούλ Σουρίτα αναβλύζει ο ίδιος ποταμός δακρύων, μια παρόμοια επίκληση.

Η Χιλή και η Ελλάδα μοιάζουν, όχι μόνο λόγω των δικτατοριών που πέρασαν και του απόηχου που άφησαν. Ποιητές σαν τον Ραούλ Σουρίτα μάς υπενθυμίζουν ότι δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες και ότι η ποίηση παραμένει αυτό που ήταν πάντοτε: μια επικίνδυνη υπόθεση σε καιρούς επικίνδυνους.
Η ανάγνωσή των ποιημάτων του από τον ίδιο τον ποιητή στην Αθήνα, αλλά και το συγκινητικό κείμενο που έγραψε με την ευκαιρία του ερχομού του στη χώρα μας, υπενθύμισε σε όλους όσους είχαν την τύχη να τον ακούσουν από κοντά, τη μεγαλειώδη και μεταμορφωτική δύναμη, όχι πια της ποίησης μονάχα, αλλά της ίδιας της ζωής.

~.~

Ραούλ Σουρίτα, ποιήματαΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ για τη ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ του ΣΟΥΡίΤΑ
γράφει η Νατάσα Λάμπρου

Όταν τον Ιούλιο του 2016 ο Στέλιος Χουρμουζιάδης κι εγώ αποφασίσαμε να μεταφράσουμε παρέα έναν λατινοαμερικάνο ποιητή, δεν ξέραμε τι θα ακολουθούσε. Διαλέξαμε έναν ποιητή από τη Χιλή ο οποίος μόλις είχε πάρει το Βραβείο Πάμπλο Νερούδα, ένα από τα μεγαλύτερα βραβεία ποίησης του ισπανόφωνου κόσμου. Ξεκινήσαμε τη μελέτη της ποίησης του Σουρίτα έχοντας στο μυαλό μας ότι πρέπει να επιλέξουμε από ένα έργο τεράστιο. Διαβάσαμε πάνω από 20 βιβλία (συλλογές και ανθολογίες) για να καταλήξουμε στα 10 σημαντικότερα και, φυσικά, αυτά που θεωρήσαμε ότι θα ενδιέφεραν περισσότερο το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Αποκλείσαμε ποιήματα όχι γιατί δεν ήταν σημαντικά, αλλά γιατί θα έπρεπε να παραθέσουμε ατελείωτες υποσημειώσεις κι επεξηγήσεις, κάτι που στην ποίηση δεν είναι πάντα αρεστό/λειτουργικό. Στο εγχείρημά μας είχαμε αρωγούς, από την πρώτη στιγμή, την Πρεσβεία της Χιλής στην Ελλάδα αλλά και τον ίδιο το δημιουργό.
Στις 13 Ιουλίου έγινε η παρουσίαση της πρώτης δίγλωσσης ανθολογίας του Ραούλ Σουρίτα (Ποιήματα / Poemas, eκδόσεις Γαβριηλίδης, 2017) με την παρουσία του ίδιου του ποιητή. Ο Σουρίτα εξέπληξε το ελληνικό κοινό με το πάθος του και την απλότητά του – μια απλότητα που μόνο ένας μεγάλος δημιουργός μπορεί και αντανακλά. Διάβασε ποιήματά του, μίλησε με το κοινό, υπέγραψε βιβλία και όταν η βραδιά τελείωσε, συνέχισαν να αντηχούν μέσα μας τα ποτάμια της Χιλής, το τρίξιμο του χιονιού στις Άνδεις αλλά και οι φωνές όσων βασανίστηκαν κατά την περίοδο της δικτατορίας του Πινοσέτ. Ο Σουρίτα ήταν ένας από αυτούς που έζησαν αυτή την σκοτεινή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της Χιλής. Βασανίστηκε, υπέφερε αλλά επέζησε, για να μπορέσει να αφήσει τη δική του, ανεξίτηλη γραφή, κληροδοτώντας μια ποίηση γεμάτη από τα στοιχεία και τις παραδόσεις της Χιλής. Μια ποίηση που αν και μιλά για τη Χιλή, θα μπορούσε κάλλιστα να μιλά για την Ελλάδα: ο πόνος αποκτά μια παγκοσμιότητα στο έργο του Σουρίτα. Ο αναγνώστης μπορεί να γνωρίσει μια φύση διαφορετική από αυτή της Ευρώπης, μια φύση μεγάλων διαστάσεων, συγκλονιστική.
Ο Σουρίτα είναι μεγάλος δημιουργός, όχι λόγω των πολλών και σημαντικών βραβεύσεων, όχι επειδή μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, αλλά επειδή η ποίησή του είναι απλή και συνάμα πολύπλοκη, όμορφη ακόμη κι όταν μιλά για την ασχήμια της ζωής, δυνατή μέσα από τις αδυναμίες και περιπέτειες ενός ολόκληρου λαού.

~.~

Raúl Zurita (Ραούλ Σουρίτα) – δύο πεζόμορφα ποίηματα

Από τη συλλογή: Sueños para Kurosawa, 2011 (Όνειρα για τον Κουροσάβα)
Sueño 354/ a Kurosawa 

Como una vergüenza que tenía entonces comencé a soñar. La laguna es amarillenta y detrás de los promontorios de sal que la rodean está el océano. La entrada de playa se llama Punta de Lobos y las salinas están al lado. Recorremos la laguna en un bote guiados por un remero descalzo y siento el estrépito de las gigantescas rompientes estallando a menos de 50 metros. Durante la dictadura el lugar llego a hacerse conocido porque Pinochet lo transformó en uno de sus sitios de veraneo y hoy es un paraíso de los surfistas. Ni las salinas ni la laguna han sobrevivido y las había olvidado completamente. Unos días después de que mi abuela murió volví a recordarlas: el botero remaba frente a mí y al fondo se veían las paredes de sal. Tengo cinco años, mi hermana tres y estamos con mi abuela. Había nacido en Italia, en Rapallo, y llegó a Chile con mi madre todavía niña. Ambas quedaron viudas con una diferencia de dos días. Mi madre, luego mi abuela. Fue un veraneo corto. Mi madre, mi abuela, mi hermana. Mi abuela murió en 1986. Yo sobreviví a una dictadura, pero no a la vergüenza. Años después, cuando me llegó a mí el turno, su cara se me vino encima como una montaña blanca de sal. Quise escribirlo, pero las palabras, como vísceras humeantes, llegaron muertas a mis dedos. Mi nombre: Akiro Kurosawa.

~.~

Όνειρο 354/ στον Κουροσάβα

Σαν μια ντροπή που είχα κάποτε άρχισα να ονειρεύομαι. Η λιμνοθάλασσα είναι κιτρινωπή και πίσω απ’ τ’ αναχώματα του αλατιού που την περιβάλλουν βρίσκεται ο ωκεανός. Η είσοδος της ακρογιαλιάς λέγεται Πούντα ντε Λόμπος και οι αλυκές βρίσκονται δίπλα. Διατρέχουμε τη λιμνοθάλασσα σε μια βάρκα με οδηγό έναν κωπηλάτη ξυπόλητο κι αισθάνομαι τον βρόντο των γιγαντίων ακροβράχων που σκάει σε λιγότερο από 50 μέτρα. Στη δικτατορία ο τόπος κατάφερε να γίνει γνωστός γιατί ο Πινοσέτ τον μεταμόρφωσε σ’ έναν από τους τόπους θερινών διακοπών του και τώρα είναι παράδεισος των σέρφερ. Ούτε αλυκές ούτε λιμνοθάλασσα επέζησαν και τις είχα ξεχάσει τελείως. Λίγες μέρες αφότου πέθανε η γιαγιά μου, τις ξαναθυμήθηκα: ο κωπηλάτης τραβούσε κουπί μπροστά μου και στο βάθος φαίνονταν οι τοίχοι απ’ αλάτι. Είμαι πέντε ετών, η αδερφή μου τριών και είμαστε με τη γιαγιά μου. Είχε γεννηθεί στην Ιταλία, στο Ραπάλο, κι έφτασε στη Χιλή όταν η μητέρα μου ήταν ακόμα παιδί. Κι οι δυο τους χήρεψαν με διαφορά δύο ημερών. Η μητέρα μου, έπειτα η γιαγιά μου. Ήταν σύντομες θερινές διακοπές. Η μητέρα μου, η γιαγιά μου, η αδερφή μου. Η γιαγιά μου πέθανε το 1986. Εγώ επέζησε από μια δικτατορία, αλλά όχι απ’ την ντροπή. Ύστερα από χρόνια, όταν ήρθε κι η δική μου σειρά, το πρόσωπό της ήρθε καταπάνω μου σαν ένα λευκό βουνό αλατιού. Θέλησα να το γράψω, αλλά οι λέξεις, σαν δύσοσμα εντόσθια, έφτασαν νεκρές στα δάχτυλά μου. Ονομάζομαι: Ακίρο Κουροσάβα.

~.~

Από τη συλλογή: Zurita, 2011 (Σουρίτα)
1973 

Han bombardeado La Moneda y se ha producido la estampida. Las calles quedaron vacías y a esta hora las embajadas están atestadas de gente. Yo fui apresado en la madrugada en Valparaíso pero eso no importa. Importa que necesito amor y estoy solo. Tampoco importa que los tipos hayan huido como ratas. Es la vida. Yo sé bastante de eso. O por lo menos. A mí se me había adelantado un poco, me refiero a la vida, claro. Tenía hijos y la que para entonces era mi primera mujer me buscaba. Habíamos roto hacía algunos meses, pero igual me buscaba. Yo creo que la verdad es siempre algo muy simple, es algo que un niño podría entender. Los tipos corrieron a perderse y ya está. Yo habría hecho lo mismo. Me guardaron en la bodega de un carguero. Mal asunto. Me la imagino perfectamente con mi estampita de desaparecido pegada al chaleco y dando la lata. Me refiero a la que era mi mujer, claro. Excelente tipa, pero me la imagino perfectamente. Huyeron como ratas. Fue lo que dije. Al primer empujón. He comenzado a teclear esto porque estoy sólo y necesito amor. Es simple. Todos necesitan un poco de amor. Los boquerones de los bombardeos han permanecido desde hace años allí. Es algo que un niño podría entender. Quienes pasan por allí lo hacen rápidamente. Nadie mira por mucho rato allí.

~.~

1973

Βομβάρδισαν τη Λα Μονέδα κι ακολούθησε ποδοβολητό. Οι δρόμοι άδειασαν κι αυτήν την ώρα οι πρεσβείες κατάμεστες από κόσμο. Εμένα με συνέλαβαν ξημερώματα στο Βαλπαραΐσο, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει πως χρειάζομαι αγάπη και είμαι μόνος. Ούτ’ έχει σημασία που οι τύποι το ’σκασαν σαν αρούρια. Έτσι είν’ η ζωή. Το ξέρω καλά. Ή τουλάχιστον. Εμένα μου την είχαν λιγάκι επισπεύσει, αναφέρομαι στη ζωή, βέβαια. Είχα παιδιά και κείνη που τότε ήταν η πρώτη γυναίκα μου μ’ έψαχνε. Είχαμε χωρίσει πριν από λίγους, αλλά, όπως και να ’χε, με έψαχνε. Εγώ πιστεύω πως η αλήθεια είναι πάντα κάτι πολύ απλό. Οι τύποι έτρεξαν να χαθούν και αυτό είναι όλο. Κι εγώ το ίδιο θα είχα κάνει. Με κρατούσαν στ’ αμπάρια ενός φορτηγού πλοίου. Κακό πράγμα. Τη φαντάζομαι σα να τη βλέπω με το εικονίδιό μου του αγνοουμένου κολλημένο στο γιλέκο να κάνει φασαρία. Αναφέρομαι σ’ εκείνη που ήταν η γυναίκα μου, βέβαια. Καταπληκτική γυναίκα, αλλά τη φαντάζομαι σα να τη βλέπω. Το ’σκασαν σαν αρούρια. Ήταν όπως το ’πα. Με την πρώτη σπρωξιά. Άρχισα να το πληκτρολογώ αυτό επειδή είμαι μόνος και χρειάζομαι αγάπη. Είναι απλό. Όλοι χρειάζονται λίγη αγάπη. Οι γούβες των βομβαρδισμών παραμένουν από πολλά χρόνια εκεί. Είναι κάτι που κι ένα παιδί θα μπορούσε να καταλάβει. Όσοι περνούν από κει το κάνουν γρήγορα. Κανείς δεν κοιτάζει πολύ καιρό κατά κει.

~~..~~

Raúl Zurita
Ποιήματα / Poemas 
Μετάφραση: Στέλιος Χουρμιουζιάδης & Νατάσα Λάμπρου
Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2017
σελ. 192
ISBN 978-960-576-655-9

Ο Σταμάτης Πολενάκης είναι ποιητής. Η Νατάσα Λάμπρου είναι μεταφράστρια.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ