Ο κύπριος ποιητής Λεωνίδας Γαλάζης (*1962)
Ο κύπριος ποιητής Λεωνίδας Γαλάζης (γεν. 1962 στη Λευκωσία)

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΓΑΛΑΖΗΣ: ΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΛΕΩΝΙΔΑ ΓΑΛΑΖΗ – 
στους Θεοδόση Πυλαρινό και Απόστολο Κουρουπάκη
για το περιοδικό «Αποικία»  

~.~

– Ποια είναι η πορεία σας στην ποίηση; Πότε δηλαδή και πώς μπήκε στη ζωή σας.  

Ο κύπριος ποιητής Λεωνίδας Γαλάζης

Λ.Γ. – Άρχισα να γράφω τους πρώτους μου στίχους σε ηλικία 11 ετών. Αργότερα, στα γυμνασιακά χρόνια, η ενασχόλησή μου με την ποίηση έγινε πιο συστηματική. Η ποίηση ως μια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη λειτουργεί για μένα, όπως και για πολλούς άλλους ποιητές, ως καταφυγή και ως πνευματική αναζήτηση, ως πορεία προς την ελευθερία, από την άποψη του εγχειρήματος για αποδέσμευση από τους ποικίλους καταναγκασμούς που μας συνθλίβουν. Δημοσίευσα την πρώτη μου ποιητική συλλογή (Ματωμένα κοράλλια) το 1979. Από τότε ακολούθησε μια ποιητική διαδρομή 38 χρόνων, που βέβαια δεν ήταν γόνιμη σε όλη την έκτασή της. Μέχρι σήμερα δημοσίευσα εννέα ποιητικές συλλογές. Συχνά επανέρχομαι στα ίδια θέματα ή σε διάφορους μορφολογικούς πειραματισμούς, καθότι για μένα οι αναζητήσεις τόσο στο μορφολογικό επίπεδο όσο και στο θεματικό δεν τελειώνουν ποτέ. Πάντοτε θα υπάρχει στο βάθος μια νέα αφορμή για ανανέωση ή αναζήτηση διαφορετικών δυνατοτήτων έκφρασης.

Η έως τώρα ποιητική μου διαδρομή θα μπορούσε να διακριθεί σε τρεις περιόδους: α) στην περίοδο των εφηβικών και νεανικών αναζητήσεων (1979-1988) που ορίζεται από τις συλλογές Ματωμένα κοράλλια (1979) και Στυφά κυδώνια (1988), β) στην περίοδο των μορφολογικών πειραματισμών και των προσπαθειών για τη διαμόρφωση προσωπικού ύφους (Φωτηλασία, 1999, Παραδαρμός εν αλφαβήτω, 2007) και γ) στην περίοδο της ωριμότητας (Λοκριγκάνα, 2010, Δοκιμές συγκολλήσεως, 2013 και Ληξιπρόθεσμες επαγγελίες, 2016).

~.~

– Ποιοι ποιητικοί πατέρες ή, γενικότερα, ποιοι πνευματικοί άνθρωποι επηρέασαν τη διαδρομή σας αυτή;

Ο κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης
Ο κύπριος συγγραφέας Κώστας Μόντης

Λ.Γ. – Οι πρώτοι ποιητές που μελέτησα σε βάθος ήταν οι μείζονες της γενιάς του ’30 (Ελύτης, Σεφέρης, Ρίτσος). Αργότερα, μελέτησα και ώς ένα βαθμό επηρεάστηκα από την ποίηση των Κώστα Μόντη, Νίκου Εγγονόπουλου, Κ.Π. Καβάφη, Μίλτου Σαχτούρη. Φυσικά και ο Β. Κορνάρος, ο Δ. Σολωμός, το δημοτικό τραγούδι είναι αστείρευτες πηγές για τις ποιητικές μου αναζητήσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και άλλοι ποιητές που μελετώ με ενδιαφέρον (Β. Μιχαηλίδης, Κ. Καρυωτάκης κ.ά.). Επιπλέον από την αρχαία ελληνική λογοτεχνία συχνά εμπνέομαι από τους μεγάλους τραγικούς και τους διαλόγους του Πλάτωνα, ενώ από την ξένη στέκομαι ιδιαίτερα στον Σαίξπηρ και στον Έλιοτ. Εκείνο που ιδιαίτερα με εμπνέει είναι ο αδιάλειπτος αγώνας του Δ. Σολωμού για την κατάκτηση της ποιητικής γλώσσας και για την ποιητική έκφραση, η λιτότητα του Καβάφη, η πικρή ειρωνεία του Εγγονόπουλου και η διαλεκτική των αντινομιών του Μόντη. Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό επηρέασαν την ποίησή μου οι ποιητές αυτοί. Μάλλον αυτό θα πρέπει να το κρίνουν άλλοι.

Εξάλλου, στέκομαι πάντα με σεβασμό και υποκλίνομαι στις μορφές εκείνων των ποιητών που πέτυχαν να πραγματώσουν το ποιητικό τους όραμα, δηλαδή που είχαν τη δύναμη να θυσιάσουν πολλά στη ζωή τους, ή ακόμη και τη ζωή τους να δώσουν για τις αξίες που ύμνησαν στους στίχους τους. Από αυτή την άποψη, ποιητές όπως οι Γιάννης Ρίτσος, Άρης Αλεξάνδρου, Μανόλης Αναγνωστάκης, Τίτος Πατρίκιος και άλλοι φωτίζουν τον σκοτεινό και δύσβατο δρόμο της ποιητικής μου πορείας, με τις συχνές της διακοπές και ασυνέχειες.

~.~

– Αν σκεφτεί κανείς ότι αναλογικά λίγοι φιλόλογοι έχουν επιδοθεί και επιδίδονται στην ποιητική γραφή, πώς συνδυάζετε εσείς ως φιλόλογος και μελετητής της λογοτεχνίας ποίηση και φιλολογία;

Λεωνίδας Γαλάζης

Λ.Γ. – Δεν είναι λίγες οι φορές που αισθάνομαι ότι αν δεν ήμουν φιλόλογος, ίσως η ποιητική μου έκφραση να ήταν πιο αυθόρμητη και πηγαία. Ωστόσο, δεν είμαι πάλι βέβαιος αν θα είχα τη δυνατότητα να δώσω πολύ διαφορετικό (σε ποιότητα και ποσότητα) ποιητικό έργο. Συχνά ο φιλόλογος περιορίζει ή και ελέγχει τον ποιητή, αλλά και ο ποιητής καθοδηγεί τον φιλόλογο να μην εγκλωβίζεται σε ξηρά ορθολογικές προσεγγίσεις ή μονοδιάστατες ερμηνείες των λογοτεχνικών κειμένων.  Συνεπώς, θεωρώ ότι η μια ιδιότητα συμπληρώνει την άλλη, έστω και αν αυτό δεν γίνεται πάντα ισοζυγισμένα.

Επιπλέον, πέρα από την επαγγελματική μου ενασχόληση με τη φιλολογία, παλαιότερα ως καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση και τα τελευταία χρόνια ως Επιθεωρητής Φιλολογικών Μαθημάτων στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα για τη φιλολογική έρευνα και το δοκίμιο λογοτεχνικής κριτικής. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί τρία βιβλία μελετών μου, γύρω από την ποίηση του Μόντη, το κυπριακό θέατρο και άλλα θέματα. Οι ερευνητικές μου αναζητήσεις επικεντρώνονται τα τελευταία χρόνια στο θεατρικό έργο της Ρήνας Κατσελλή, και επιθυμία μου είναι, αν μου το επιτρέψουν οι ποικίλες υποχρεώσεις μου, να γράψω μια σχετική μονογραφία, για την οποία προετοιμάζομαι εδώ και πέντε σχεδόν χρόνια.

~.~

– Ποια είναι η γνώμη σας για τη λειτουργία της κριτικής σήμερα;

Αλέξης Ζήρας και Λεωνίδας Γαλάζης
Με τον κριτικό Αλέξη Ζήρα

Λ.Γ. – Για να λειτουργήσει εποικοδομητικά η κριτική απαιτείται βαθύτατη γνώση της λογοτεχνικής παραγωγής εκ μέρους του κριτικού, ώστε να προβαίνει σε έγκυρες αξιολογικές αποτιμήσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο και πολύ λίγοι κριτικοί είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε μια απροκατάληπτη προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μεγάλη ευθύνη για τη δυσλειτουργία της κριτικής φέρει και ο Τύπος, που πλέον σπάνια προσφέρει χώρο ή και χρόνο για δημοσίευση κριτικών κειμένων γύρω από τη λογοτεχνία.

Μια άλλη δυσκολία που αντιμετωπίζει όποιος θελήσει να ασχοληθεί με την κριτική της λογοτεχνίας στην Κύπρο είναι το γεγονός ότι ενδέχεται συχνά να βρεθεί σε δύσκολη θέση, αν θελήσει να αρθρώσει με παρρησία τον κριτικό του λόγο και αν, πέρα από τις όποιες αρετές των κρινόμενων λογοτεχνικών κειμένων, εντοπίζει και εξετάζει τις αδυναμίες τους. Για να αλλάξει αυτή η θλιβερή κατάσταση, ο λογοτέχνης πρέπει να έχει μια σφαιρική γνώση και εποπτεία της σύγχρονής του λογοτεχνίας, να γνωρίζει καλά το έργο των ομότεχνών του, ώστε να μπορεί να τοποθετεί τον εαυτό του ανάμεσά τους, χωρίς να υπερτιμά τη δική του προσφορά και να μηδενίζει τη δουλειά των άλλων, που συχνά δεν τη γνωρίζει σε βάθος.

Ο ποιητής Λεωνίδας Γαλάζης

~.~

– Οι θεματικές προτιμήσεις σας έχουν υπαρξιακό βάθος και φιλοσοφική διάσταση. Αναφερθείτε σ’ αυτές, σε μια προσπάθεια να δώσετε το στίγμα της ποιητικής σας.

Λ.Γ. – Το υπαρξιακό στοιχείο και η φιλοσοφική διάσταση συνυπάρχουν στην ποίησή μου σε συνάρτηση με κοινωνικούς προβληματισμούς. Στις τελευταίες μου ποιητικές συλλογές επανέρχομαι συχνά στα θέματα της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας, της αναζήτησης νοήματος σε έναν αδυσώπητο κόσμο, της αναμέτρησης με τον χρόνο και τον θάνατο, αλλά και της εναντίωσης σε κάθε μορφή κομφορμισμού, υποκρισίας και αναλγησίας απέναντι στον ανθρώπινο πόνο.

Συχνά με προβληματίζει και με εμπνέει η σχέση του ανθρώπου με την εξουσία και τις πολλές παραφυάδες της σε πολλαπλά επίπεδα, σε συνάρτηση με τη γραφειοκρατία και τους πολυδαίδαλους μηχανισμούς της, που μας εξουθενώνουν και μας συντρίβουν. Συναφής είναι και η συχνά επανερχόμενη αίσθηση της αγωνίας που διαπερνά τους στίχους μου.

Μια άλλη παράμετρος της ποιητικής μου αφορά τους επίμονους προβληματισμούς γύρω από την ποίηση, τους ποιητές και τη διαδικασία της ποιητικής δημιουργίας. Η προβληματική αυτή αφορά ακριβώς την έγνοια αν εν τέλει η ποίηση είναι σε θέση να διασώσει το ανθρώπινο πρόσωπο και να δικαιώσει τον αγώνα του για αξιοπρέπεια και ευδοκίμηση.

~.~

– Πώς βλέπετε την κυπριακή ποιητική παραγωγή σήμερα; Θα θέλατε να μας δώσετε την προσωπική σας θεώρηση για τους ποιητές, τις θεματικές και τη γραφή τους προ του 1974, μετά την εισβολή και για την τελευταία εικοσαετία, λαμβανομένου υπόψη ότι στο διάστημα αυτό η ποίηση αναζητεί νέους ορίζοντες;

Λ.Γ. – Θεωρώ ότι η σύγχρονη κυπριακή ποιητική παραγωγή είναι αξιόλογη και ότι τα σημαντικότερα επιτεύγματά της αξίζει να γίνουν γνωστά και στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Αν και, όπως είναι φυσικό, δεν είναι όλα τα ποιητικά βιβλία που δημοσιεύονται της ίδιας ποιότητας, υπάρχουν έργα-σταθμοί τόσο της γενιάς του 1960 όσο και των νεότερων ποιητών που συνιστούν μιαν αξιοσημείωτη συμβολή στη νεοελληνική ποίηση. Στα έργα αυτά αποτυπώνεται μια διαδρομή από την ενδοσκόπηση (πριν από το 1974) στη διαμαρτυρία και την πολιτικοκοινωνική κατάθεση (δεκαετίες 1980 και 1990) έως και την πιο σύγχρονη επάνοδο σε υπαρξιακούς και κοινωνικούς προβληματισμούς. Παράλληλα, στις δύο τελευταίες δεκαετίες είναι εμφανής η τάση των νεότερων ποιητών να διαλέγονται όχι μόνο με την ευρύτερη νεοελληνική αλλά και με την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ποίηση.

Εκείνο που νομίζω χρειάζεται σήμερα είναι η επιστροφή του ποιητή στην εσωτερικότητα που την έχουμε, παλαιότεροι και νεότεροι ποιητές, απoλέσει. Δεν εννοώ, βέβαια, αποκοπή του ποιητή από το κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά επιστροφή του στις βαθύτερες ουσίες της ποίησης με πολλή μελέτη, λογισμό και δουλειά, χωρίς τυμπανοκρουσίες και πληθωρικές δημόσιες σχέσεις, που είναι εν τέλει παροδικές και εφήμερες. Ό,τι και να γίνει, εκείνα που απομένουν είναι τα κείμενα, η αξία των οποίων αποδεικνύεται στην πράξη, μόνο με την παρέλευση του χρόνου και την αυστηρή γνωμάτευση των μεταγενέστερων αναγνωστών. 

~.~

– Είναι η ποίηση μια τέχνη για τους λίγους; Αν όχι, πώς θα μπορούσατε να «συναντήσετε» πιο αποτελεσματικά τους αναγνώστες;

Ο ποιητής Λεωνίδας ΓαλάζηςΛ.Γ. – Η ποίηση είναι, μαζί με τις άλλες τέχνες, το αλάτι της ζωής μας. Χωρίς την ποίηση, στην ευρύτερή της έννοια, εκείνη δηλαδή της δημιουργίας, ο βίος μας θα ήταν αβίωτος, θα ταυτιζόταν με τους ποικίλους καταναγκασμούς και τις μέριμνες. Η συνάντηση με τους αναγνώστες δεν είναι εύκολη, αν λάβουμε υπόψη ότι η ποίηση διαβάζεται από ελάχιστους και συνήθως τους ομοτέχνους. Η συνάντηση του ποιητή με τους αναγνώστες θα μπορούσε να διευκολυνθεί από τα ΜΜΕ, αν αυτά έδειχναν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και ευαισθησία απέναντι στον πολιτισμό και αν αφιέρωναν λίγο από τον χρόνο τους για την παρουσίαση και προβολή της ποιητικής δημιουργίας. Επιπλέον, θα μπορούσαν και οι ίδιες οι ενώσεις λογοτεχνών, εκτός από τις εκδηλώσεις που διοργανώνουν, να δουλέψουν για τη συχνή παρουσία του ποιητή και συγγραφέα στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, ώστε να συναντήσει τους νέους και να επιχειρήσει να τους «κερδίσει» ως σταθερούς αναγνώστες.

~.~

– Πρόσφατα έχετε αναλάβει την προεδρία της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου. Ποιες είναι οι επόμενές σας δραστηριότητες και ποιες γενικότερα οι στοχεύσεις σας;

Λ.Γ. – Η Ε.Λ.Κ. συμπληρώνει στις 7.5.2018 σαράντα χρόνια δημιουργικής παρουσίας στα πολιτιστικά δρώμενα της Κύπρου. Είναι λοιπόν μεγάλη η ευθύνη ολόκληρου του Δ.Σ. να φανούμε αντάξιοι των προκατόχων μας και να διευρύνουμε τις δραστηριότητές μας ώστε να έχουν ακόμη μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό. Προσφάτως διοργανώσαμε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας ημερίδα με θέμα την Κριτική της λογοτεχνίας από το 1960 έως σήμερα και το 2018 θα εγκαινιάσουμε μια σειρά από συνεργασίες με δήμους, για συνδιοργάνωση εκδηλώσεων στις οποίες θα παρουσιαστεί το λογοτεχνικό έργο των μελών μας. Θεωρούμε τη συνεργασία με τους δήμους και άλλους φορείς ιδιαίτερα σημαντική, καθώς με αυτό τον τρόπο μπορούμε να ενισχύσουμε την προσπάθεια των μελών μας να έλθουν σε επαφή με το αναγνωστικό κοινό.

Ο ποιητής Λεωνίδας Γαλάζης

~.~

ΦΡΟΝΤΙΣΕ

Φρόντισε με τις ελάχιστες
λέξεις που σου απέμειναν
να γράψεις τις απολύτως
αναγκαίες προτάσεις
να στείλεις τα ζωτικότερα μηνύματα.
Δεν είναι πια καιρός
για στολισμούς και παρελάσεις επιθέτων
τώρα που τέλειωσαν τα ψέματα
και περιμένουν οι φρουροί
αμίλητοι στην πόρτα.

~.~

ΤΑ ΠΟΤΗΡΙΑ 

Όσο κι αν τακτοποιείς τα ποτήρια
τις νύχτες θα μετακινούνται στο ντουλάπι
θα συγκροτούν δικές τους ομάδες
που ποτέ δεν φαντάστηκες
πως θα μπορούσαν ν’ ανατρέψουν
τη σοφή σου τακτοποίηση.
Πού να φανταστείς πως έχουν κι αυτά
τις κρυφές τους προτιμήσεις.
Έτσι κι αλλιώς τίποτα πια
δεν υπακούει στις ταξιθετήσεις σου.

Λεωνίδας Γαλάζης

~~..~~

Ο Λεωνίδας Γαλάζης γεννήθηκε το 1962 στη Λευκωσία. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο ΑΠΘ. Έκανε μεταπτυχιακό και διδακτορικό (με θέμα Ποιητική και ιδεολογία στο κυπριακό θέατρο 1869-1925) στο Πανεπιστημίου Κύπρου. Εργάζεται ως Επιθεωρητής Φιλολογικών Μαθημάτων στο Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού της Κύπρου.
Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές: Ματωμένα κοράλλια (Λευκωσία, 1979), Ο λοιμός και άλλα ποιήματα (δίφυλλο, Λευκωσία, 1981), Ιατρική βεβαίωση (Λευκωσία, 1982: Κρατικό Βραβείο Κύπρου για Έργο Νέου Λογοτέχνη), Στυφά κυδώνια (Λευκωσία, 1988), Φωτηλασία (Λευκωσία, 1999), Παραδαρμός εν αλφαβήτω (Λευκωσία, εκδόσεις Χρ. Ανδρέου, 2007), Λοκριγκάνα (εκδ. Γαβριηλίδης, 2010: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου), Δοκιμές Συγκολλήσεως (εκδ. Φαρφουλάς, 2013) και Ληξιπρόθεσμες επαγγελίες (εκδ. Φαρφουλάς, 2016). Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους: Ανθολογία Κυπρίων ποιητών (εκδ. Ταξιδευτής, 2008), Τα ποιήματα του 2010 και Τα ποιήματα του 2013 (εκδ. Κοινωνία των Δεκάτων, 2011 και 2014 αντιστοίχως), Γεωργία Λαδογιάννη, «Σκοτεινή ρίζα», Ανθολογία λυρισμού Β΄ (1940-2000) (εκδ. Παπαζήσης, 2016). Ποιήματά του μεταφρασμένα (από τον Crescenzio Sangiglio) στα Ιταλικά δημοσιεύτηκαν στους συλλογικούς τόμους: Antologia di Poesia Cipriota, Una foglia verde oro (edizioni Argo, 2013) και Uva di Cipro. Antologia della giovane poesia greco-cipriota (edizioni Joker, 2014).
Έχει εκδώσει τις μελέτες: Η προσωποποίηση στο ποιητικό έργο του Κώστα Μόντη (εκδ. Γαβριηλίδης, 2008), Κειμενικές διαθλάσεις (εκδ. Ιωλκός, 2012) και Ποιητική και ιδεολογία στο κυπριακό θέατρο 1869-1925 (Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας & Πολιτισμού Κύπρου, 2012). Μελέτες και κριτικά σημειώματά του δημοσιεύονται επίσης σε λογοτεχνικά περιοδικά.
Είναι πρόεδρος της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ