Χωράφια πράσινα αγρός
φωτο: Στέφανος Αλιπράντης

ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΚΟ

1.
Το κακό απαιτεί το σκοτάδι για να γίνει στα κρυφά και να μείνει κρυμμένο, αφού η κατάπληξη ή ο τρόμος, που προκαλεί, γίνεται απειλή εναντίον του, πράγμα που το κρατά σε διαρκή ετοιμότητα. Διαγράφεται, έτσι, ένας αέναος κύκλος που φαίνεται φαύλος, χωρίς να είναι, αφού η βλάβη που προκαλεί, μετράει περισσότερο από την ωφέλεια των ευεργετημένων που γλύτωσαν. Εξ ού και οι εναγώνιες προσπάθειες κάποιων περίεργων  να πάνε στη ρίζα του, εκεί όπου φωλιάζει η δίψα του παρανοϊκού, του σαδιστή, του αχόρταγου να εξουσιάζει όσους τόσο πολύ τον  φοβούνται, που του παραδίδονται. Αυτοί ελπίζουν και μερικές φορές είναι βέβαιοι πως όπου να ’ναι παίρνουν ή θα πάρουν τη θέση του.

~.~

2.
Το καλό γίνεται στο φως της μέρας και επιδιώκει δυνατούς προβολείς να το αναδείξουν, ακόμη και αν η έκπληξη και ο φθόνος που προκαλεί, μετατρέπουν την αναμενόμενη ευγνωμοσύνη σε αχαριστία, με ψευδολογίες και αμυντικές επιθέσεις, που ανατροφοδοτούν την υποκρισία και τη δολιότητα. Έτσι εξηγείται γιατί η συμβατική ηθική αποκρύπτει με απαγορεύσεις, καταναγκασμούς, καταδίκες, τη ρίζα του καλού όπου φωλιάζει η ναρκισσιστική δίψα για τιμές και αναγνώριση. Όσοι    ενοχλούνται με τη φιλοτιμία εκείνων που δεν φείδονται κόπων, καταφεύγουν στην  συκοφαντία ή στον αθόρυβο αποκλεισμό που εγγυάται τη λήθη.

~.~

3.
Η εντολή «η αριστερά να μη γνωρίζει τι ποιεί η  δεξιά σου» κάνει το καλό να φαίνεται κακό και το αντίστροφο, ενώ το έγκλημα που υποτίθεται ότι απειλείται με τιμωρία, δεν αργεί, μέσα στο ανακάτεμα των παθών να υποσχεθεί τη σωτηρία όσων το διέπραξαν. Ο μηχανορράφος, ο εντολέας, ο ηθικός αυτουργός, που κρύβονται πίσω από τον εκτελεστή, διατηρούν την ανωνυμία τους, πράγμα που εξηγεί την ατιμωρησία παντός υπευθύνου.

~.~

4.
Αν δεν ιδωθεί από τη σκοπιά της θεολογίας, σε συνάρτηση δηλαδή με την αντιφατική βούληση τού τιμωρού και ελεήμονα θεού, ή με τον πειρασμό και την αμαρτία, τον σατανά και την κόλαση, ούτε από τη σκοπιά της δογματικής μεταφυσικής που  εκλογικεύει την πίστη σε δυνάμεις υπερβατικές ή υποχθόνιες, το κακό αποκομμένο από το μυθικό ή θρησκευτικό του περίβλημα, μετατοπίζεται στους τόπους της ανθρωποδικίας. Εκεί, η ελευθερία, που παραβγαίνει σε δύναμη την αναγκαιότητα, εναντιώνεται στην επιβολή  που μετατρέπει το τυχαίο σε αναγκαίο. Κυριαρχία και εναντίωση στην επιβολή της, σφιχταγκαλιασμένες, μοιράζονται, δίκαια για τους μεν, άδικα για τους δε, τους ρόλους της καλοσύνης και της κακίας.

~.~

5.
Το κακό εξυφαίνεται σε δίκτυα κάθε είδους διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων. Η ανθρωπολογία, η ψυχανάλυση ή φιλοσοφία εμβαθύνουν στο ζήτημα, καθώς έρχονται αντιμέτωπες με πιεστικά ερωτήματα περί του ποιος ή τίνος ένεκεν, υπό ποιους όρους, με ποιους  τρόπους, αναλαμβάνει τις διασυνδέσεις. Αυτές δεν εξυφαίνονται, βέβαια, με το μάτι που θεάται, αλλά με δράσεις και λόγια που παραπέμπουν στην ιδιότητα του ανθρώπινου είδους όχι τόσο να συναθροίζεται, όσο να συνυπάρχει, να συμπάσχει, να συγκινείται ή να συγκρούεται, πράγμα που μετατρέπει την αρχέγονη φύση του ανθρώπου σε υλικό της προϊστορίας του. Αυτή  γίνεται, τώρα, το κατώφλι εισόδου στην Ιστορία του.

~.~

6.
Αλλά για το υλικό που τακτοποιεί ή ξανασκέπτεται ο αρχειοθέτης, ο ιστορικός, ο φιλόσοφος, αναδιφώντας σε όσα απεργάζονται οι ικανοί και επιτήδειοι, συνεργούν, εκτός από το μάτι, η φαντασία, η διάνοια, η κρίση – δυνάμεις, όλα, του νου που ευθύνονται για πράξεις που έγιναν σαν να μην έγιναν. Χωρίς τις καταθέσεις μαρτύρων,  οι μηχανορραφίες, οι δολοπλοκίες  και οι ίντριγκες, οι κατασκευές και οι πράξεις, οι δημιουργίες και τα συνθέματα, οι συντεταγμένοι λόγοι-πετούμενα λόγια,  κι αυτά ακόμη, τα φωνήματα και επιφωνήματα που προ-οικονομούν τις ανθρώπινες υποθέσεις, παραμένουν αθέατα. Το ίδιο κρυφή παραμένει και η δέση του κακού με το καλό στον πυρήνα τους ένα κουκούτσι που φυτρώνει ξανά και ξανά μην και δε δώσει  καρπό.

~.~

7.
Από τη θέαση του κακού που εξάπτει τη διανοητική περιέργεια, προηγείται η  διάπραξή του, η ευχαρίστηση και ο πόνος που προκαλεί  στον δράστη και στον παθόντα. Για τα ιδιότυπα θύματα, αυτή προέχει. Το ίδιο ισχύει και για την αποκάλυψη του καλού που ενοχλεί τον  μοχθηρό, τον ατομιστή και τον ακοινώνητο: αυτός θεωρεί καλό μόνο ό,τι τον ευχαριστεί ή είναι χρήσιμο στον ίδιο προσωπικά, έτσι και τόσο που η ζωή και ο θάνατός του να συμπίπτουν με την αρχή και το τέλος της Ιστορίας.

~.~

8.
Θα χρειαστεί να εμβαθύνουμε στο κακό που ανέλαβαν, ανά τους αιώνες, πνεύματα  καταπονημένα από την εχθρότητα και το μίσος των άλλων και από τους κινδύνους  που επιφυλάσσουν σε αθώους και ένοχους. Είναι ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε ότι, διαχωρίζοντάς το από το καλό, διαχωρίζουμε την πράξη από τη θεωρία, τη ζωή από τον θάνατο, τη φύση από την Ιστορία, την αρχετυπική αρετή από την προαιώνια κακία.

~.~

9.
Η θεωρία θέτει την αναζήτηση της αλήθειας σαν όρο, θεμέλιο και βάση ιδεών που υψώνει σε αξίες. Είναι ευνόητο, επομένως, γιατί χωρίς τη θεωρία, η πράξη μετατρέπεται σε άνομη παραβίαση μιας αλήθειας για την οποία δεν δόθηκαν μάχες. Γιατί αυτή είναι η αξία των αξιών· το κριτήριο , δηλαδή, των κρίσεων μας για το ωραίο, το υψηλό, το δίκαιο κλπ., εάν και όποτε απαιτηθεί μια στοιχειώδης λογοδοσία.

Σε καιρούς ανισορροπιών και  αναταραχών που θυμίζουν κόλαση, ο νους από όργανο αποκάλυψης  της αλήθειας, γίνεται όργανο συγκάλυψης του ψεύδους, με πρόσχημα την επιβίωση, σε συνθήκες υλικής, ηθικής και πνευματικής καταρράκωσης. Οι πόλεμοι που ξεσπούν εδώ κι εκεί ή αλλού, κλιμακώνονται για να αποτρέψουν τη νέα εποχή που λυσσαλέα αντιμάχονται.

~.~

10.
Για να καταλάβουμε τι ρόλο παίζει το κακό σε θέση υποκειμένου ή αντικειμένου διάπραξης,  χρειάζεται έλεγχος των τρόπων της μικρο- και μακροσκοπικής  του εξέτασης για να βεβαιωθούμε ότι είναι οι καλύτεροι  δυνατοί. Γιατί είναι εύκολο να μας διαφύγουν τα ελατήρια του δράστη, η πρόθεσή του, το σχέδιο και το είδος των σχέσεων που εξυφαίνει, με την πράξη του, καλώντας το καλό να του παραβγεί, σε άνισο αγώνα.

~~..~~

Η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη είναι συγγραφέας.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ