ΣΤΗΛΗ: ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ (4)
COMPIUTA DONZELLA: Το άγνωστο κορίτσι της ιταλικής ποίησης
(γράφει η Άννα Γρίβα)
H Compiuta Donzella di Firenze (ή Fiorentina) είναι η πρώτη ποιήτρια της ιταλικής λογοτεχνίας (η πρώτη γυναίκα που έγραψε ποίηση στα ιταλικά). Έζησε το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα μ.Χ. Τρία σονέτα της διασώζονται σε ένα μοναδικό χειρόγραφο. Το όνομά της, σύμφωνα με τους περισσότερους μελετητές, δεν είναι το πραγματικό όνομα (ορθώνυμο) του προσώπου που έγραψε τα ποιήματα, αλλά πρόκειται για ένα ψευδώνυμο[1] που σημαίνει το τέλειο, το ολοκληρωμένο κορίτσι από τη Φλωρεντία.
Ποιο είναι το πρόσωπο που κρύβεται πίσω από αυτό το όνομα; Όπως φαίνεται από το πρώτο σονέτο, που αποδίδεται παρακάτω στα νέα ελληνικά, πρόκειται για μια νέα γυναίκα, μορφωμένη και με έντονη την επίδραση της ποίησης των τροβαδούρων, αφού μιλά για τους ευγενείς εραστές, τους μόνους που μπορούν να νιώσουν τον πραγματικό έρωτα και να ακολουθήσουν τη φύση στο ξύπνημά της. Η Compiuta προμηνύει τη νέα κατάσταση της Αναγέννησης: διεκδικεί την ελευθερία της, τη δυνατότητα να ορίσει τη ζωή της, την ανάγκη της να ζήσει ως μια ανεξάρτητη δημιουργός, χωρίς να υποτάσσεται στο πεπρωμένο που ορίζει η εποχή της για τις γυναίκες. Από τη μία πλευρά θέτει τον πατέρα της ως εκπρόσωπο μιας κοινωνικής κατάστασης, που θέλει ως μόνο προορισμό των γυναικών τον γάμο. Από την άλλη πλευρά θέτει τον εαυτό της, την ελευθερία, τη φύση που αναγεννάται, τους ευγενικούς εραστές, τον έρωτα, που, χωρίς όρια και περιορισμούς, δίνει μια νέα προοπτική στο μέλλον της ανθρωπότητας. Δεκατέσσερις στίχοι, ένας νέος κόσμος που ανθίζει, μαζί με τα λουλούδια που περιγράφει το «τέλειο κορίτσι της Φλωρεντίας»…
~.~
Την εποχή που η πλάση φύλλα και άνθη γεμίζει
από ευτυχία φουντώνουν οι ευγενείς εραστές:
τότε ο καθένας στους κήπους βαδίζει
και τα πουλιά τριγύρω ηδείς τραγουδιστές.
Όλοι ερωτεύονται όσοι έχουν καλοσύνη
του έρωτα υπηρέτες προχωρούν.
Μα ενώ κάθε κορίτσι ζει με ευφροσύνη
εμένα βάσανα και δάκρυα με χτυπούν.
Γιατί ο πατέρας μου σε ταραχή μ’ έχει βάλει
συνέχεια κρατώντας με σε δυστυχία μεγάλη.
Να με παντρέψει με το ζόρι θέλει
μα εμένα ο γάμος καθόλου δεν με μέλλει.
Γι’ αυτό και δυστυχής την ώρα μου περνώ
κι ούτε άνθος ούτε φύλλο δεν βρίσκω χαρωπό.
~.~
A la stagion che ’l mondo foglia e fiora
acresce gioia a tut’ i fin’ amanti:
vanno insieme a li giardini alora
che gli auscelletti fanno dolzi canti;
la franca gente tutta s’inamora, 5
e di servir ciascun trages’ inanti,
ed ogni damigella in gioia dimora;
e me, n’abondan marimenti e pianti.
Ca lo mio padre m’ha messa ’n erore,
e tenemi sovente in forte doglia: 10
donar mi vole a mia forza segnore,
ed io di ciò non ò disio né voglia,
e ’n gran tormento vivo a tutte l’ore;
però non mi ralegra fior né foglia.
(Εισαγωγή–απόδοση: Άννα Γρίβα)
~~..~~
[1] Σ.τ.Σ. Τις προάλλες σημειώναμε τον όρο ψευδανδρώνυμο (Pseudandronym) για τη συγγραφέα George Eliot (ορθώνυμο: Mary Anne Evans). Στη γερμανική φιλολογία υπάρχει και ο όρος φρενώνυμο (Phrenonym) για την περίπτωση ψευδωνύμων που λειτουργούν ως αντονομασίες που υποτίθεται ότι αποδίδουν –συχνά περιφραστικά– ιδιότητες του χαρακτήρα του συγγραφέα. Σε αντίθεση με προσωνυμίες/προσηγορικά (του τύπου Κοσμοκαλόγηρος ή ο Άγιος των νεοελληνικών γραμμάτων για τον Παπαδιαμάντη), η λειτουργία του φρενωνύμου εντέλει δεν είναι περιγραφική, αλλά ρητορική, γιατί υπαγορεύεται από την επιθυμία επηρεασμού της πρόσληψης, δηλαδή επηρεασμού της εντύπωσης/εικόνας για τον ίδιο τον δημιουργό που το εισάγει. (για το περιοδικό Αποικία, Αλέξιος Μάινας)
