ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ
Μεταξύ ζωής και θανάτου: ο Carlo Gesualdo και το δραματικό παιχνίδι των λέξεων
Ο Carlo Gesualdo da Venosa (Κάρλο Τζεζουάλντο, 1566 στη Βενόζα – 1613 στο Τζεζουάλντο), Ιταλός αναγεννησιακός συνθέτης, πρίγκιπας της Βενόζα και κόμης της Κόντσα, ήταν γνωστός όχι μόνο για τα ιδιαίτερα μαδριγάλια του, το ύφος των οποίων είναι ασυνήθιστο για την εποχή του, αλλά και για τη δολοφονία της συζύγου του και του εραστή της. Μάλιστα, τοποθέτησε τα πτώματά τους στην είσοδο του παλατιού, σε κοινή θέα, αλλά, καθότι ευγενής, δεν του ασκήθηκε δίωξη για το φονικό. Θέλοντας όμως να αποφύγει μια πιθανή βεντέτα με τους συγγενείς των θυμάτων, καταφεύγει στο κάστρο του στη Βενόζα, όπου και μένει μέχρι το τέλος της ζωής του.
Ο Gesualdo πιθανότατα βρήκε διέξοδο έκφρασης του πόνου του μέσω της μουσικής, η οποία πρωτίστως χαρακτηρίζεται από τα γλαφυρά κείμενα που μελοποίησε: τα περισσότερα μιλούν για ακραίες μορφές συναισθημάτων, τον πόνο, την αγάπη, τον θάνατο. Η πειραματική του διάθεση, που αγνοεί τους κανόνες της αρμονίας και υπερθεματίζει στη χρήση του χρωματισμού (αλλοιωμένες συγχορδίες, απότομες χρωματικές μετατροπίες[1] κλπ.), αποτελεί μοναδική ηχητική παρέμβαση ανάμεσα στους συνθέτες της Αναγέννησης, και δεν επανεμφανίζεται στην ιστορία της μουσικής παρά στα τέλη του 19ου αιώνα. Ακολουθεί ένα σύντομο, αλλά ιδιαίτερο ποίημα, το οποίο είναι παραδειγματικό για το πώς τελικά με λίγες λέξεις, μπορεί να αποδοθεί ένα βαθύ και ολοκληρωμένο νόημα.
S’io non miro, non moro,
Non mirando, non vivo;
Pur morto io son
Né son di vita privo.
O miracol d’amore,
Ahi, strana sorte,
Che’l viver non fia vita,
E’l morir morte.
~.~
Αν δεν κοιτώ, δεν πεθαίνω,
μην κοιτώντας, δεν ζω.
Κι αν είμαι νεκρός
ζωής δεν στερούμαι.
Ω θαύμα του έρωτα,
αλίμονο, παράξενη μοίρα,
που το να ζεις ζωή δεν θα ’ναι
και να πεθαίνεις θάνατος.
(μτφρ. Άννα Γρίβα)
~~..~~
[1] Σ.τ.Σ. Αλλαγή τονικότητας μέσα στον ίδιο τρόπο ή μετάβαση σε άλλον τρόπο.
