Ο γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς και το έργο του
Ο γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς (1851-1938) το 1934, και (δεξιά) το έργο του "Κοιμωμένη" (στο Α' Νεκροταφείο)

ΠΕΡΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΓΛΥΠΤΗ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΧΑΛΕΠΑ

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς (Τήνος 1851 – Αθήνα 1938) είναι ένα μοναδικό φαινόμενο στη νεότερη ελληνική γλυπτική. Αυτή του η μοναδικότητα δεν οφείλεται στο μεγάλο του καλλιτεχνικό  τάλαντο, όπως πιστεύουν οι πολλοί. Η μοναδικότητά του έγκειται στο γεγονός ότι έκανε ορατό το πλήρες φάσμα των καταπληκτικών ικανοτήτων του σε ηλικία αφύσικα νεαρή για γλύπτη. Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι πολλοί γλύπτες της νεότερης Ελλάδας έχουν να επιδείξουν εξίσου μεγάλες ικανότητες μ’ αυτόν, και θα αναφέρω μόνο τον Λάζαρο Σώχο ως παράδειγμα, για να μην πλατειάσω.

Το έργο "Κοιμωμένη" του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά
Η «Κοιμωμένη» του Χαλεπά

 

Ο Χαλεπάς έδωσε τα μεγάλα του έργα πριν καν συμπληρώσει τα τριάντα του χρόνια, πράγμα τόσο σπάνιο που δεν απαντάται στην ιστορία της παγκόσμιας γλυπτικής σχεδόν ποτέ. Για να καταλάβει κανείς τι εννοώ, θα πω ότι από τον Μιχαήλ Άγγελο μέχρι τον Γιαννούλη Χαλεπά δεν αναδείχτηκε κανένας καλλιτέχνης με τέτοια εκφραστική πληρότητα σε τόσο πρώιμη ηλικία. Και μάλιστα του Χαλεπά η εικαστική ολοκλήρωση ξεπερνά, φρονώ, εκείνη του μεγάλου ιταλού καλλιτέχνη κατά την αντίστοιχη περίοδο της ζωής του. Θα πρέπει εδώ να επισημάνω ότι η τέχνη της γλυπτικής είναι η μόνη που είναι σχεδόν αδύνατον να κατακτηθεί πλήρως πριν ο γλύπτης περάσει τα τριάντα πέντε του χρόνια, και τούτο γιατί απαιτεί τη συναγωγή πολλών γνωστικών εφοδίων από τον καλλιτέχνη, τόσο πνευματικών όσο και εμπειρικών-τεχνικών. Με μια κουβέντα, στη γλυπτική δεν θα βρει κανείς φαινόμενα παιδικής καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας, όπως αυτό του Μότσαρτ στη μουσική ή του Ρεμπώ στην ποίηση κ.ο.κ.

Ο Χαλεπάς είναι η μοναδική εξαίρεση. Οι τεράστιες ικανότητες, τις οποίες επιδεικνύει από την πολύ πρώιμη νεότητά του, οι έξω από κάθε φυσικό νόμο, τον καθιστούν στα μάτια του κόσμου, και όχι αδίκως, τον ιδιοφυέστερο γλύπτη του καιρού του. Πρέπει να ομολογήσω ότι πολλές φορές έχω αναρωτηθεί κατά πόσον η ιδιοφυΐα του αυτή υπήρξε η αιτία του μεγάλου δράματος της ζωής του. Λέω δηλαδή ότι ίσως ο νους του ανθρώπου δεν μπόρεσε να σηκώσει το φορτίο του ψυχικού του πλούτου και της αντιληπτικής του δυνάμεως, δεν είμαι ειδικός, υποθέσεις κάνω, αλλά όχι χωρίς στοιχεία. Μια σημαντική ένδειξη για την υπόθεσή μου θεωρώ τη φράση του: «Ο άνθρωπος πρέπει να έχει για σήμα του την άγκυρα, εγώ δεν είχα καλή άγκυρα και έπεσα έξω». Φρονώ ότι αυτά του τα λόγια περιγράφουν τον σχετικό μου λογισμό. Κατά τα άλλα, η τέχνη του Χαλεπά ακολουθεί ακριβώς τις τρεις πράξεις της ζωής του:

Έργο του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά: "Σάτυρος και Έρως"
Σάτυρος και Έρως

Στο πρώτο μέρος της, πριν τον εγκλεισμό, έχουμε τα μεγαλοφυή έργα του «Σάτυρος και Έρως», «Κοιμωμένη» κ.ά. Στο δεύτερο μέρος της ακολουθεί ο εγκλεισμός χωρίς δημιουργία, και στο τρίτο, μετά την έξοδό του από το ψυχιατρείο, ο Χαλεπάς δεν είναι πια ο ίδιος άνθρωπος. Εκείνο το ασύλληπτο μάτι και το απίστευτο χέρι δεν υπάρχουν πλέον. Στα απλοϊκά αυτά έργα του μπορεί ο θεατής να δει εδώ ή εκεί μια κάποια σκιά μόνο ή κάποιο κίνημα του μεγάλου εικαστικού. Και είναι σαν ο άνθρωπος ν’ απομακρύνθηκε προ πολλού και, καθώς διαρκώς μακραίνει, να στρέφει από μακριά το χέρι του ν’ αγγίξει διορθώνοντας λίγο το πρόπλασμα που ένας γέρος παλεύει σε κάποιο υπόγειο στην Κυψέλη…

~~..~~

Ο Βασίλης Παπασάικας είναι γλύπτης.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ