Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ
ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΔΕΝΤΡΑ –
για την ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ του ΑΛΕΧΑΝΤΡΟ ΣΑΜΠΡΑ
~.~
Τι είναι πια ένα δέντρο τι είναι τ’ ασημένια φύλλα; Μέσ’ στην ορμή της ερημιάς γινόμαστε διάφανοι.
(Νίκος Καρούζος)
~.~
Ο Χουλιάν κρατά συντροφιά στη θετή του κόρη διαβάζοντάς της παραμύθια με δέντρα, όσο περιμένουν κι οι δύο τη μητέρα της να γυρίσει. Η μητέρα όμως, η Βερόνικα, καθυστερεί ανησυχητικά και ανεξήγητα και ο Χουλιάν ανακατασκευάζει ψιχία παρελθόντος ανάκατα με απέλπιδες εικασίες για τα αίτια της καθυστέρησης: μπορεί να είναι ο καθηγητής ζωγραφικής με τον οποίον μετά από ώρες εγγύτητας κατέληξε να κάνει άγριο σεξ ή ένα αμάξι που την πάτησε.
Όσο περιμένει τη Βερόνικα, ο Χουλιάν ξεδιπλώνεται και σκιωδώς αποκαλύπτεται: ένας άντρας μόνος, περιχαρακωμένος στην ιδιωτικότητά του παρά τους σπασμούς συντροφικότητας που διατρέχουν κατά καιρούς το, εντούτοις, δεκτικό και πρόθυμο σώμα του. Η προηγούμενη γυναίκα του τον παράτησε ξαφνικά και εκκωφαντικά φεύγοντας μακριά με τη μητέρα της, αφού πρώτα του άφησε στον καθρέφτη του μπάνιου για να τη θυμάται μερικές λέξεις από κραγιόν και μίσος. Ο Χουλιάν, περιτριγυρισμένος από γυναίκες, ανασαίνει άτολμα από τα στόμια των φύλλων του, όπως το μικρό δεντράκι που του δώρισαν οι φίλοι του για να το φροντίζει και να εμπνέεται.
Είναι ένα μικρό, σχεδόν φασματικό δεντράκι παραμυθιακής αχλής, που κοσμεί εμπνευσμένα και το εξώφυλλο της έκδοσης, με τρόπο που μοιάζει να αρθρώνει και να σχηματοποιεί ιδιοφυώς την άφατη ουσία του βιβλίου. Το δέντρο, εκ φύσεως ζωντανό αλλά ακίνητο, χυμώδες αλλά ξηρό, εύρωστο αλλά εύθραυστο, όπως οι μεμονωμένες ατομικότητες του άντρα και της γυναίκας ή το πολυστρωματικό αχαρτογράφητο πλέγμα τής μεταξύ τους διάδρασης και επικοινωνίας. Το δέντρο, ένα μικρό θαμπό αστέρι στο σκοτεινό δωμάτιο των αναμνήσεων του Χουλιάν, ένα σύμβολο για τις σχέσεις που θάλλουν συν τω χρόνω απαιτώντας υπομονή, επίζηλη φροντίδα και λεπτές-λεπτές κινήσεις για να καρποφορήσουν, κινδυνεύοντας πάντα να σπάσουν με μια ανεπαίσθητη άγαρμπη χεριά.
Για την ώρα, η ζωή είναι ένας γρίφος που δείχνει να ’χει βρει τη λύση του: ο Χουλιάν έχει προσορμίσει σε μια νέα ιδιωτικότητα, σ’ έναν κόσμο όπου του αναλογεί να είναι κάτι σαν πατέρας της Ντανιέλας, της μικρής που κοιμάται, και σύζυγος της Βερόνικας, της γυναίκας που δεν έχει γυρίσει, που δεν έχει γυρίσει ακόμα, από το μάθημα ζωγραφικής. Στη συνέχεια η ιστορία διαχέεται, οπότε δεν υπάρχει τρόπος να τη συνεχίσει· προς το παρόν, ο Χουλιάν πετυχαίνει να πάρει κάποια απόσταση που θα του επιτρέψει να παρακολουθήσει, με έντονο ενδιαφέρον, την αναμετάδοση ενός παλιού αγώνα της Ίντερ με τη Ρετζίνα.
Ο Ισπανός Ραφαέλ Τσίρμπες στην έξοχη νουβέλα του Σκηνές Κυνηγιού αναρωτιέται γιατί να μην υπάρχουν αναμνήσεις χωρίς μνήμη. Ο Χιλιανός Αλεχάντρο Σάμπρα, μέσω του Ζωρζ Περέκ, μας δηλώνει πριν ξεκινήσει η δική του νουβέλα πως δεν έχει αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία. Και πράγματι, παρόλο που καθώς περιμένει τη Βερόνικα, που δεν έρχεται, ο Χουλιάν προσφεύγει στη μνήμη αλλά και την κατασκευή του πιθανολογούμενου μέλλοντος, για να πλάσει έτσι νοητές νησίδες ασφάλειας και οικειότητας, μοιάζει πάντα κάτι να λείπει, σαν ο πρωταγωνιστής να έχει απωθήσει στο νοητικό πυρ το εξώτερον τις πιο κρίσιμες και διαφωτιστικές λεπτομέρειες, ή σαν μην υπάρχουν τέτοιες. Κάποιες αναμνήσεις με την οικογένειά του μοιάζουν κοινότοπες, μικρής σπουδαιότητας και είναι ίσως κατασκευασμένες, αποκυήματα της βραδινής κούρασης και της ολοένα συσσωρευόμενης υποβόσκουσας απελπισίας.
Και καθώς την περιμένει, χτίζεται μια ατμόσφαιρα συνεχώς ενεδρεύοντος κινδύνου, που σε ωθεί να περιμένεις αγωνιωδώς την αποκάλυψη κάποιου τρομερού μυστικού που θα φωτίσει σαν πυροτέχνημα το νεφελώδες μαύρο του Χουλιάν, χωρίς ποτέ κάτι τέτοιο να συμβαίνει. Το κείμενο, κρυπτικό και ελλειπτικό, διακατέχεται από μια πνοή μυστηριακή, που σε ορισμένα σημεία σε προετοιμάζει για μια ανατροπή αστυνομικής ή εγκληματολογικής υφής, τραβώντας σου όμως συνεχώς το χαλάκι κάτω από τα πόδια και επαναφέροντάς σε σ’ αυτό που στ’ αλήθεια είναι: μια νουβέλα κομψής και λεπταίσθητης πρόζας, με εκλάμψεις σαρκασμού αλλά και ποιητικής ευαισθησίας, καλογυαλισμένη μα όχι δίχως ψυχή και συναισθηματικό χυμό – όλα στοιχεία που αναδεικνύονται και λάμπουν και στα ελληνικά, με τη βοήθεια της μετάφρασης του Αχιλλέα Κυριακίδη.
Η Βερόνικα είναι μια γυναίκα που δεν έρχεται· η Κάρλα, μια γυναίκα που δεν ήταν εκεί.
Η μητέρα της Κάρλας είναι μια γυναίκα που έφυγε και επέστρεψε όταν δεν την περίμενε κανείς.
Η Κάρλα είναι μια γυναίκα που δεν ήταν εκεί.
Ο Χουλιάν μοιάζει να αφήνεται συνεχώς μόνος, ανεξήγητα και αδιαπραγμάτευτα. Μπορεί να ευθύνεται μια εγγενής δυσαρμονία που απομακρύνει την εκάστοτε σύντροφο, μπορεί οι γυναίκες που δεν έρχονται και φεύγουν, σημασία έχει πως σε αυτή την αλληλεπίδραση δυνάμεων πάντα υπάρχουν δυσερμήνευτες συνιστώσες, αιωνίως κρύφιες υποπτυχές και υποδιαστάσεις που, καίτοι αμελητέες, μπορεί να προκαλέσουν καταστροφική χιονοστιβάδα, αναδεικνύοντας χειροπιαστά το βάθος της επικοινωνιακής δυσπραγίας, τις κολοσσιαίες διαστάσεις του έργου που είναι η γέφυρα από τον έναν άνθρωπο στον άλλο.
Ο Χουλιάν είναι μόνος, φροντίζει το δεντράκι του και γράφει γι’ αυτό. Ίσως το δεντράκι να είναι στην πραγματικότητα η Ντανιέλα, φορέας ελπίδας και προσδοκιών για ένα μέλλον περισσότερο ακηλίδωτο και λιγότερο απρόβλεπτο, με κλαδιά που συνεχώς μεγαλώνουν προς τον ουρανό χωρίς να κλαδεύονται από ένα θρασύ και άγαρμπο χέρι. Ο Χουλιάν φροντίζει τη Ντανιέλα που θέλει να ακούει ιστορίες για δέντρα, αλλά είναι μόνος, σαν ένα μικρό δεντράκι που περιμένει κάποιον να έρθει για να του χαϊδέψει τα φύλλα, χωρίς αυτός ποτέ να έρχεται.
~~..~~
Alejandro Zambra
Η ιδιωτική ζωή των δέντρων
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδόσεις Ίκαρος, 2017
σελ. 96
ISBN 978-960-572-142-8
